بخش‌هایی از فرایند تولید که منجر به کاهش کیفیت و کارایی کسب‌وکارها می‌شود را ظرفیت پنهان کارخانه می‌نامند. تولید مداوم محصولات معیوب و بی‌کیفیت از بارزترین دلایل ایجاد ظرفیت پنهان و به معنی عدم استفاده از تمام پتانسیل کارخانه است. به‌عبارت‌دیگر، تولیدکنندگان با وجود ظرفیت پنهان نمی‌توانند از حداکثر توان تولیدی کارخانه استفاده کنند؛ زیرا ظرفیت پنهان باعث ایجاد مشکلات بسیار در فرایند تولید می‌شود. بنابراین شناسایی ظرفیت پنهان امری ضروری و غیرقابل‌چشم‌پوشی است.
مدیران تولید می‌توانند با شناسایی ظرفیت پنهان و مشکلات موجود در کارخانه گام بلندی در جهت بهبود کارایی، کاهش ضایعات و افزایش کیفیت بردارند و بدون پرداخت هزینه اضافه از حداکثر پتانسیل‌های موجود در کارخانه بهره‌مند شوند.
دلایل ایجاد ظرفیت پنهان در کارخانه‌ها
در ابتدا به شایع‌ترین مشکلاتی می‌پردازیم که باعث به‌وجودآمدن ظرفیت پنهان در تمامی صنایع می‌شود:
جمع‌آوری نادرست داده‌های تولید
جمع‌آوری داده‌های تولید نقش مهمی در کشف گلوگاه‌ها دارد. حال اگر این داده‌ها جمع‌آوری نشوند و یا اینکه زمان بسیاری صرف جمع‌آوری و تحلیل آن‌ها شود، مدیران نمی‌توانند داده‌ها را تحلیل کنند و برنامه منظمی بر اساس گزارش‌های به‌دست‌آمده از فرایند تولید بچینند. از سویی دیگر کنترل‌نشدن فرایند جمع‌آوری داده مانع از تولید یکپارچه می‌شود و در نهایت مشکلات بسیاری اعم از تولید محصولات معیوب و افزایش هزینه‌ها را به بار می‌آورد.
پیشنهاد ویژه: نقش جمع‌آوری مستمر داده در شناسایی ظرفیت پنهان
بی‌اطلاعی مدیران از وجود ظرفیت پنهان در کارخانه
عدم آگاهی مدیران از وجود ظرفیت پنهان در کارخانه به معنی جمع‌آوری داده‌های ناقصی است که بینشی ناصحیحی از فرایندها و رویدادهای خط تولید را در اختیار مدیران و کارکنان قرار می‌دهد. ازاین‌رو در صنایع تولیدی بسیاری از خطاها نادیده گرفته شده و علاوه بر توقفات مکرر، اتلاف وقت، افت کیفیت محصولات و ناکارآمدی را به همراه می‌آورد. دسترسی به داده‌های بلادرنگ، تولیدکنندگان را از رویدادها و وجود ظرفیت پنهان در کارخانه مطلع می‌کند و در نهایت مانع از تکرار اشتباهات می‌شود.
تولید انبوهی از ضایعات
فقدان برنامه‌ای یکپارچه و مشخص برای تولید از نشانه‌های ضعف مدیریتی است که باعث ایجاد اختلالات بسیاری از جمله افزایش توقفات برنامه‌ریزی‌نشده، از کارافتادگی تجهیزات و در نهایت تولید محصولات نیمه‌ساخته‌ای می‌شود که تا مدت‌ها در خط تولید باقی می‌مانند و در نتیجه ضایعات و هزینه‌های بسیاری را به وجود می‌آورند. در واقع ناآگاهی مدیران از وجود ظرفیت پنهان در کارخانه مانع از شناسایی علل اصلی تولید ضایعات می‌شود و هزینه‌های گزافی را به همراه خواهد داشت.
فقدان برنامه درست تعمیر و نگهداری
وجود ظرفیت پنهان در کارخانه به‌تدریج باعث در دسترس نبودن ماشین‌آلات می‌شود که به دلایل مختلفی از جمله خرابی تجهیزات، تعمیرات و نگهداری برنامه‌ریزی‌نشده رخ می‌دهد، این اتفاقات اغلب ناشی از ضعف مدیریتی یا جمع‌آوری نادرست داده‌ها است. با این وجود تولیدکنندگان می‌توانند از طریق نظارت لحظهای بر عملیات تولید مانع از وقوع چنین مشکلاتی شوند.
شناسایی کارخانه پنهان
در هر کارخانه نقاطی از خط تولید با خطاهای بسیار، دوباره‌کاری و نقض کیفیت همراه است که با ایجاد هزینه‌های بسیار منجر به کاهش کارایی و عملکرد کارخانه می‌شود. ازاین‌رو تولیدکنندگان می‌توانند با شناسایی و برطرف‌کردن مشکلات موجود در این نقاط از ضررها و خسارات قابل‌توجهی بکاهند.
یکی از نشانه‌های وجود استعداد پنهان در خط تولید و همچنین نادیده گرفتن آن، تولید محصولات نیمه‌ساخته فراوان در ایستگاه‌ها است. کامل‌نشدن مراحل ساخت یک محصول نشان‌دهنده وجود نقص‌هایی در کارخانه است که باعث توقف مکرر ماشین‌آلات می‌شود. با شناسایی ظرفیت پنهان تولیدکنندگان می‌توانند بدون نیاز به افزایش هزینه‌های تجهیزات و نیروی انسانی، محصولات بی‌نقص را با کارایی بالاتر تولید کنند.
برخی از ابزارهای مهم برای شناسایی ظرفیت پنهان در کارخانه عبارت‌اند از:
TEEP (عملکرد مؤثر کلی تجهیزات) ابزاری است که به‌منظور شناسایی انواع اتلاف‌ها و ضایعات به‌کار گرفته می‌شود و بینشی از عملکرد کارخانه و ظرفیت واقعی آن را در اختیار تولیدکنندگان می‌گذارد.
OEE (شاخص اثربخشی کلی) ابزاری است که با شناسایی میزان اتلاف‌ها و ضایعات در برنامه تولید، پتانسیل واقعی تجهیزات و همچنین ضررهایی که قابلیت تبدیل‌شدن به ارزش دارند را آشکار می‌سازد.
شش سیگما سیستمی است که با به‌کارگیری ابزارهایی به‌منظور بهبود مستمر، جزئیات کاملی از فرایند تولید را در اختیار مدیران قرار می‌دهد تا آن‌ها را از رویدادهای تولید و خسارات مطلع سازد.
مدیران تولید می‌توانند با کشف ظرفیت‌های پنهان در کارخانه، مشکلات را شناسایی و آن‌ها به‌صورت ریشه‌ای برطرف کنند.
شناسایی ظرفیت نهفته در کارخانه چه مزایایی دارد؟
نقش صنعت ۴.۰ در شناسایی استعداد پنهان در کارخانه
ظرفیت پنهان کارخانه به معنی کاهش عملکرد ماشین‌آلات و نیروی انسانی است که سبب کاهش سرعت فرایندهای تولیدی می‌شود. این امر با تاثیر بر فرایندها افزایش هدررفت و دوباره‌کاری را به همراه آورده و در مجموع بازده عملیاتی را به حداقل‌ترین حالت ممکن می‌رساند. در این صورت میزان تولید و نرخ سوددهی به حداقل می‌رسد و سازمان توانایی رقابت با سایر کسب‌وکارها را از دست می‌دهد.
به‌طورکلی، حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد از ظرفیت کلی هر کارخانه‌ای پنهان است. از این‌رو عدم شناسایی استعدادهای پنهان، مدیران و تولیدکنندگان را متحمل پرداخت هزینه‌های مازاد می‌کند. از سویی دیگر وجود توانایی پنهان در کارخانه منجر به تولید ضایعات بیشتر و به‌دنبال آن هدر رفت بخش اعظمی از سرمایه کسب‌وکارها می‌شود، این درحالی است که تولیدکنندگان از پرداخت این هزینه‌ها بی‌اطلاع هستند.
حال پرسش اصلی این است که؛
چگونه می‌توان ظرفیت پنهان در صنایع را شناسایی کرد؟
تولیدکنندگان می‌توانند با به‌کارگیری صنعت 4.0 استعدادها و فرصت‌های پنهان در سازمان‌ها را شناسایی کنند. نرم‌افزار هوشمند مانیتیت تجهیز سودمندی است که با تکیه بر صنعت 4.0 به جمع‌آوری و تحلیل لحظهای داده‌ها می‌پردازد و دید روشنی از عملیات تولید را در اختیار مدیران و اپراتورها می‌گذارد سپس با نمایش گزارش‌های تولید منجر به کشف ظرفیت پنهان و شناسایی علل ریشه‌ای مشکلات می‌شود و سرانجام به‌منظور حل آن‌ها راهکارهای اثربخشی را ارائه می‌دهد.
