بنابر تعریف ضایعات تولید، به هر ماده زائدی که در حین فرایند صنعتی تولید می‌شود و بخشی از محصولِ تولید شده نیست را ضایعات خط تولید می‌نامند. ضایعات تولید شامل مواد آسیب‌دیده، بی‌کیفیت یا بلااستفاده است و می‌تواند هزینه‌های بسیاری را به همراه بیاورد. ازاین‌رو تولیدکنندگان به دنبال مدیریت ضایعات در تولید و دستیابی به تولید ناب هستند، آن‌ها می‌توانند با بهینه‌سازی فرایندهای صنعتی منجر به کاهش حداکثری انواع ضایعات تولید و در نتیجه افزایش کارایی و بهره‌وری شوند.
دلایل ایجاد ضایعات تولید
در ابتدا بیایید با دلایل و عوامل افزایش درصد ضایعات تولید آشنا شویم:
تغییر در کیفیت مواد خام
بررسی و نظارت بر کیفیت مواد اولیه نقش مهمی در کاهش هزینه‌ها و استفاده بهینه از آن‌ها دارد؛ زیرا استفاده از مواد خام بی‌کیفیت و ناقص تولید را با انبوهی از ضایعات همراه می‌کند. FabriQC و PartQC دو ابزار کاربردی در تشخیص سریع عیوب مواد اولیه هستند و به مدیران تولید امکان می‌دهند تا با ایجاد برنامه موثر مانع از ورود مواد اولیه نامناسب به خط تولید و تولید محصولات نامرغوب شوند.
تولید بیش از حد
تولید بیش از حد به معنی تولید در زمانیست که نرخ تقاضا پایین است یا سرعت تولید، بیشتر از حد نیاز است و یا اینکه محصولات پیش از تقاضای بازار تولید می‌شوند. بدیهی است که کاهش تقاضا از سرعت و میزان تولید می‌کاهد اما گاهی اوقات تصمیم‌گیری نادرست مدیران باعث افزایش سرعت تولید می‌شود و در نهایت سبب کاهش کیفیت محصولات، تولید ضایعات و دوباره‌کاری می‌شود. استفاده از نرم‌افزار مدیریت تولید با قابلیت دسترسی به تاریخچه تولید، بینش روشنی را در اختیار مدیران می‌گذارد و آن‌ها را در طراحی برنامه اثربخش یاری می‌کند.
تولید محصولات ناقص
تولید محصولات معیوب یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد ضایعات است؛ زیرا منجر به کاهش کیفیت، دوباره‌کاری و تولید ضایعات بیشتر می‌شود. از عوامل تولید محصولات معیوب می‌توان به فقدان نیروی کار ماهر، به‌کارگیری مواد اولیه نامناسب و جابه‌جایی غیرضروری محصولات اشاره کرد. ماشین بینایی عیوب بسیار کوچکی که از چشم انسان دور می‌ماند را در هنگام تولید شناسایی می‌کند و مانع از تولید محصولات ناقص می‌شود.
پردازش بیش از حد
نادیده‌گرفتن استانداردهای تولید، عدم شفافیت در درخواست های مشتریان، نامناسب بودن چیدمان خط تولید و ضعف مدیریت باعث طولانی شدن مراحل و انجام کارهای غیرضروری توسط نیروی انسانی می‌شود. افزودن اجزای بیشتر به فرایند تولید با اشتباهات فراوانی از جمله خطای انسانی و عدم پاسخگویی درست به نیازهای مشتری همراه است.
ساده‌ترین راه برای مقابله با پردازش بیش از حد، استفاده از سیستم مانیتورینگ است که گزارش کاملی از سلامت ماشین‌آلات و فرصت‌های پیش‌رو را در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهد و به آن‌ها در استانداردسازی فرایندها کمک می‌کند.
اتلاف وقت و توقفات متعدد
وجود گلوگاه‌های متعدد در خط تولید و وقوع توقفات برنامه‌ریزی نشده از عواملی است که اتلاف وقت و افزایش زمان تولید را به همراه دارد؛ این امر ناشی از ضعف مدیریتی و به‌کارگیری راهکارهای نادرست می‌باشد. این درحالی است که ردیابی KPIهای درست تاثیر مستقیمی بر شناسایی ناکارآمدی‌ها، کاهش توقفات و در نتیجه کاهش تولید ضایعات غیر عادی دارد.
استعداد استفاده نشده کارکنان
ضعف در مدیریت تولید به معنی انجام فعالیت‌های غیر ضروری توسط کارکنان، ناشناخته ماندن استعدادهای بالقوه و کاهش عملکرد نیروی انسانی است. حذف فرایندهای تکراری و انجام آن‌ها توسط هوش مصنوعی فرصتی را برای شکوفایی استعدادها و تقویت تفکرنقادانه فراهم می‌سازد، این امر با تاثیر بر کاهش خطاها نقش بسزایی را در افزایش بهره‌وری تولید و کاهش ضایعات ایفا می‌کند.
اکنون بخوانید: نقش هوش مصنوعی در شناسایی استعدادهای بالقوه نیروی انسانی
چیدمان نادرست کارخانه
یکی از دلایل افزایش شاخص ضایعات تولید، چیدمان نادرست ایستگاه‌های کاری در یک کارخانه است. این امر ناشی از طرح برنامه ضعیف تولیدی و عدم رعایت استانداردها است که هزینه‌های مضاعفی را برای تولیدکنندگان به‌همراه دارد. از این‌رو تولیدکنندگان می‌توانند با جمع‌آوری مستمر داده‌های صحیح و شناسایی نقاط ضعف، سیستم یکپارچه‌ای را به‌منظور مدیریت تولید و تصمیم‌گیری‌ها به‌کار بگیرند.
تعمیر و نگهداری بیش از حد ماشین‌آلات
بدیهی است که توان تولیدی بعضی از ماشین‌آلات به نسبت سایر آن‌ها بیشتر است، اما چگونه می‌توان از این امر آگاهی یافت؟ سیستم مدیریت تولید می‌تواند با نظارت بر عملکرد ماشین‌آلات و سنجش سلامت آن‌ها میزان توقفات را به حداقل برساند و رویکردهای اثربخشی را برای اصلاح ناکارآمدی‌ها و مشکلات بالقوه ارائه دهد. به عبارتی دیگر؛ این ابزار کاربردی توقفات و خرابی‌ها را شناسایی و مقدار ضایعات را در این نقاط محدود کند و به این صورت باعث افزایش توان عملیاتی و طول عمر تجهیزات می‌شود.
کنترل کیفیت به روش سنتی
کنترل کیفیت به روش سنتی با خطاهای بسیاری همراه است و باعث تولید محصولات ناقص، ثبت داده‌های پراکنده و بی‌ثباتی در کیفیت محصولات می‌شود. درحالی‌که نرم‌افزار بازرسی کیفیت با قابلیت کنترل بصری فرایند تولید و مستندسازی خودکار داده‌ها مشکلات پیش رو را شناسایی و با ارسال هشدار به اپراتور از تولید ضایعات بیشتر جلوگیری می‌کند.
تولید ناکارآمد
تمامی مدیران به‌دنبال تولید کارآمد هستند؛ به این دلیل ساده‌سازی فرایندهای تولیدی و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها امری ضروری است که با هدف کاهش ضایعات تولید، افزایش کیفیت محصولات و بهبود بهره‌وری انجام می‌شود. از این رو استفاده از نرم‌افزار مدیریت تولید و ارزیابی نرخ OEE روند ساده‌سازی را هموار می‌کند.
مزایای مدیریت ضایعات
مدیریت ضایعات تولید امری بسیار ضروری است؛ زیرا فقدان مدیریت ضایعات علاوه بر خطرآفرینی برای سلامت انسان باعث کاهش کیفیت محصولات، کاهش بهره‌وری، کاهش محبوبیت برند و همچنین افزایش هزینه‌ها می‌شود. از مزایای مدیریت ضایعات در تولید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
هزینه کمتر
نظارت بصری بر تجهیزات و مصرف مواد اولیه نقش پررنگی در کاهش هزینه‌های عملیاتی دارد. همچنین راهکارهایی را به‌منظور استفاده مجدد از مواد خام اضافه و مواد قابل بازیافت ارائه می‌دهد؛ زیرا گاهی اوقات ضایعات یک کسب‌وکار به‌عنوان مواد اولیه کسب‌وکار دیگری استفاده می‌شود. برای مثال ضایعات یک کارخانه سبزیجات به‌عنوان خوراک دامی به فروش می‌رسد.
مدیریت زنجیره تامین
نرم‌افزار مدیریت تولید با استفاده از سیستم‌های بینایی ماشین و جمع‌آوری خودکار داده‌ها، تولیدکنندگان را در مدیریت زنجیره تامین یاری می‌کند. مدیریت صحیح و بهینه‌سازی فرایندهای زنجیره تامین منجر به کاهش ضایعات تولید می‌شود.
افزایش راندمان تولید
همانطور که گفتیم تولید ضایعات در صنایع تولیدی باعث کاهش کارایی و بهره‌وری صنایع می‌شود، لیکن تولیدکنندگان می‌توانند با مدیریت ضایعات تولیدی و استفاده مجدد از مواد بازیافتی راندمان خط تولید خود را افزایش دهند.
افزایش بهره‌وری با کاهش ضایعات
محاسبه ضایعات تولید و تلاش در جهت کاهش آن تأثیر بسزایی در افزایش نرخ بهره‌وری دارد. بااین‌وجود بسیاری از تولیدکنندگان هنوز درک درستی از نحوه محاسبه ضایعات تولید ندارند و به همین دلیل فرصت‌های بسیاری را از دست می‌دهند. این درحالی است که می‌توان با کنترل ضایعات در تولید و شمارش دقیق محصولات باکیفیت، نرخ بهره‌وری و شاخص اثربخشی کلی (OEE) را به حداکثر رساند.
بنابراین سازمان‌ها می‌توانند از سیستم‌های نظارت بصری به‌منظور کنترل کیفیت محصولات قبل، حین و پس از تولید استفاده کنند و بینش روشنی از رویدادهای خط تولید بدست آورند و بدین طریق مسائل را پیش از تبدیل‌شدن به مشکل شناسایی کنند، در نتیجه امکان تصمیم‌گیری صحیح جهت کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری فراهم می‌گردد.
راهکارهای کاهش ضایعات تولید
بلکه کیفیت محصولات تولیدی و جلب رضایت مشتریان را نیز تضمین می‌کند.
کاهش حداقلی ضایعات به کمک هوش مصنوعی
مدیریت و کنترل ضایعات تولید چالش همیشگی در تمام کسب‌وکارها است که از کیفیت محصولات می‌کاهد و بر فرایند تولید تأثیر می‌گذارد. خوشبختانه با توسعه تکنولوژی و ورود هوش مصنوعی به صنعت اینک تولیدکنندگان می‌توانند با استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت تولید ضایعات را شناسایی کنند و آن‌ها را کاهش دهند.
نرم‌افزار مدیریت تولید مانیتیت با ردیابی فرایندهای تولیدی و ساده‌سازی آن‌ها، مسیر تولیدکنندگان را در برنامه‌ریزی سازمانی و تولید یکپارچه هموار می‌کند؛ زیرا شناسایی و کاهش ضایعات مؤثرترین روش در افزایش سودآوری است.
