هر ماده زائدی که در حین فرایند صنعتی، تولید می‌شود و بخشی از محصولِ تولید شده نیست را ضایعات خط تولید می‌نامند. ضایعات تولید شامل مواد آسیب‌دیده، بی‌کیفیت یا بلااستفاده است و می‌تواند هزینه‌های بسیاری را به همراه بیاورد. ازاین‌رو تولیدکنندگان به دنبال کاهش ضایعات خط تولید و دستیابی به تولید ناب هستند. بهینه‌سازی فرایندهای صنعتی تنها روش کاهش ضایعات در تولید است که منجر به افزایش کارایی و کاهش زمان تولید می‌شود.

دلایل ایجاد ضایعات تولید

در ابتدا بیایید با چند چالش‌ در صنعت و دلایل ایجاد ضایعات آشنا شویم:

تغییر در کیفیت مواد خام

بررسی و نظارت بر کیفیت مواد اولیه نقش مهمی در کاهش هزینه‌ها و استفاده بهینه از آن‌ها دارد؛ زیرا استفاده از مواد خام بی‌کیفیت و ناقص تولید را با انبوهی از ضایعات همراه می‌کند. FabriQC و PartQC دو ابزار کاربردی در تشخیص سریع عیوب مواد اولیه هستند و به مدیران تولید امکان برنامه‌ریزی و جلوگیری از ورود مواد اولیه نامناسب به خط تولید را می‌دهد که باعث کاهش ضایعات و تولید محصولات بی‌کیفیت می‌گردد. 

تولید بیش از حد

تولید بیش از حد به معنی تولید در زمانیست که نرخ تقاضا پایین است، سرعت تولید بیشتر از حد نیاز است یا اینکه محصولات پیش از تقاضای بازار تولید می شوند. بدیهی است که کاهش تقاضا از سرعت و میزان تولید می‌کاهد اما گاهی اوقات تصمیم‌گیری نادرست مدیران باعث افزایش سرعت تولید می‌شود؛ تولید با سرعت بالا با کاهش کیفیت محصولات، تولید ضایعات و دوباره‌کاری همراه است. استفاده از سیستم مدیریت تولید با قابلیت دسترسی به تاریخچه زمان چرخه تولید، بینش روشنی را در اختیار مدیران تولید می‌گذارد و آن‌ها را در برنامه‌ریزی دقیق بر اساس داده‌های گذشته یاری می‌کند.

تولید محصولات ناقص

تولید محصولات معیوب یکی از مهم‌ترین منابع ایجاد ضایعات است؛ زیرا منجر به تولید ضایعات بیشتر، کاهش کیفیت و دوباره‌کاری می‌شود. از عوامل تولید محصولات معیوب می‌توان به فقدان نیروی کار ماهر، به‌کارگیری مواد اولیه نامناسب و جابه‌جایی غیرضروری محصولات اشاره کرد. ماشین بینایی با قابلیت تشخیص آنی، عیوب بسیار کوچکی که از چشم انسان دور می‌ماند را حین تولید شناسایی می‌کند و مانع از تولید محصولات ناقص می‌شود.

پردازش بیش از حد

عدم وجود استانداردهای تولید، نبود شفافیت در درخواست های مشتریان، نامناسب بودن چیدمان خط تولید و ضعف مدیریت باعث طولانی شدن مراحل و انجام کارهای غیرضروری توسط نیروی انسانی حین فرایند تولید می شود. افزودن اجزای بیشتر به فرایند تولید با اشتباهات فراوانی از جمله خطای انسانی و عدم پاسخگویی درست به نیازهای مشتری همراه است.

ساده‌ترین راه برای مقابله با پردازش بیش از حد، استفاده از سیستم مانیتورینگ است که اطلاعات بسیاری از سلامت ماشین آلات و فرصت‌های پیش‌رو را در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهد. همچنین استفاده از داده‌های واقعی تولید به استانداردسازی فرایندها کمک می‌کند.

اتلاف وقت و توقفات متعدد

ضعف مدیریت و نبود کار، وجود گلوگاه‌های تولیدی، توقفات برنامه‌ریزی نشده ماشین‌آلات و بهره‌وری پایین ناشی از به‌کارگیری روش‌های نادرست تولیدی و فقدان مهارت نیروی انسانی است. اتلاف وقت باعث افزایش زمان تولید، افزایش ضایعات و تولید بیش از حد می‌شود. تولیدکنندگان می‌توانند با تعیین KPIهای مناسب، ناکارآمدی‌ها را شناسایی و ضایعات غیر عادی را کاهش دهند، همچنین با ردیابی علل وقوع توقفات سعی در مدیریت و کاهش آن‌ها داشته باشند.

استعداد استفاده نشده کارکنان

انجام فعالیت‌های غیر ضروری توسط کارکنان باعث ناشناخته ماندن پتانسیل افراد، بی‌مسئولیتی و کاهش عملکرد آن‌ها می‌شود. ضعف در مدیریت تولید باعث ناشناخته ماندن استعدادهای بالقوه کارکنان و بی‌انگیزگی نیروی انسانی می‌شود. وجود دستورالعمل های کامل برای کارکنان از انجام فرایندهای تکراری کاسته و باعث تقویت تفکرنقادانه در آن‌ها می‌شود. همچنین امکان حذف فرایندهای تکراری و انجام آن‌ها توسط هوش مصنوعی فرصتی را برای شکوفایی استعداد و خلاقیت نیروی انسانی فراهم می‌نماید که کمک بسزایی به افزایش بهره وری تولید و کاهش ضایعات می‌کند. نرم‌افزار مدیریت تولید مانیتیت تاریخچه عملکرد کارکنان را در اختیار مدیران می‌گذارد و با درجه‌بندی اتوماتیک مهارت های کارکنان، مدیران را در شناسایی نیروهای توانمند راهنمایی می‌کند.

اکنون بخوانید: نقش هوش مصنوعی در شناسایی استعدادهای بالقوه نیروی انسانی

چیدمان نادرست کارخانه

طراحی ضعیف خط تولید باعث افزایش شاخص ضایعات تولید می‌شود و هزینه‌های دیگری را به همراه می‌آورد. چیدمان ضعیف ایستگاه‌های کاری، برنامه‌ تولیدی ضعیف، عدم رعایت استانداردهای تولید از جمله ضایعات ناشی از طراحی ضعیف سیستم تولید هستند. از این رو تولیدکنندگان با جمع‌آوری صحیح داده‌های تولیدی امکان شناسایی گلوگاه‌ها و دوباره‌کاری‌ها را خواهند داشت و سیستمی یکپارچه را برای مدیریت تولید و تصمیم‌گیری‌ها به‌کار می‌گیرند.

تعمیر و نگهداری بیش از حد ماشین‌آلات

توان تولیدی بعضی از ماشین‌آلات به نسبت سایر آن‌ها بیشتر است. به‌کارگیری سیستم‌ مدیریت تولید باعث افزایش توان عملیاتی و طول عمر ماشین‌آلات می‌شود و می‌تواند بر کاهش ضایعات تولید موثر باشد. سیستم مدیریت تولید می‌تواند با اندازه‌گیری سلامت تجهیزات و جمع‌آوری خودکار داده‌ها، توقفات و خرابی‌ها را شناسایی و مقدار ضایعات را در این نقاط محدود کند.

با نظارت بر عملکرد ماشین‌آلات، نه‌تنها ناکارآمدی‌های موجود اصلاح می‌شود، بلکه می‌توان مشکلات بالقوه را شناسایی و اقدامات پیشگیرانه را اجرا کرد.

کنترل کیفیت به روش سنتی

کنترل کیفیت به روش سنتی با خطاهای بسیاری همراه است و باعث تولید محصولات ناقص، بی‌ثباتی در کیفیت محصولات و ثبت داده‌های پراکنده می‌شود. درحالی‌که نرم‌افزار بازرسی کیفیت با قابلیت کنترل بصری فرایند تولید و مستندسازی خودکار داده‌ها مشکلات پیش رو را شناسایی و با ارسال هشدار به اپراتور از تولید ضایعات بیشتر جلوگیری می‌کند.

تولید ناکارآمد

تمامی مدیران به‌دنبال تولید کارآمد هستند؛ به این دلیل ساده‌سازی فرایندهای تولیدی و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها امری ضروری است که با هدف کاهش ضایعات تولید، افزایش کیفیت محصولات و بهبود بهره‌وری انجام ‌می‌شود. از این رو استفاده از نرم‌افزار مدیریت تولید و محاسبه شاخص OEE و تحلیل آن روند ساده‌سازی را هموار می‌کند.

مزایای مدیریت ضایعات

مدیریت ضایعات تولیدی امری بسیار ضروری است؛ زیرا فقدان مدیریت ضایعات علاوه بر خطرآفرینی برای سلامت انسان باعث کاهش کیفیت محصولات، کاهش بهره‌وری، کاهش محبوبیت برند و همچنین افزایش هزینه‌ها می‌شود. از مزایای مدیریت ضایعات در تولید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

هزینه کمتر

نظارت بصری بر تجهیزات و مصرف مواد اولیه نقش پررنگی در کاهش هزینه‌های عملیاتی دارد. همچنین راهکارهایی را به‌منظور استفاده مجدد از مواد خام اضافه و مواد قابل بازیافت ارائه می‌دهد؛ زیرا گاهی اوقات ضایعات یک کسب‌وکار به‌عنوان مواد اولیه کسب‌وکار دیگری استفاده می‌شود. برای مثال ضایعات یک کارخانه سبزیجات به‌عنوان خوراک دامی به فروش می‌رسد.

مدیریت زنجیره تامین

نرم‌افزار مدیریت تولید با استفاده از سیستم‌های بینایی ماشین و جمع‌آوری خودکار داده‌ها، تولیدکنندگان را در مدیریت زنجیره تامین یاری می‌کند. مدیریت صحیح و بهینه‌سازی فرایندهای زنجیره تامین منجر به کاهش ضایعات تولید می‌شود.

افزایش راندمان تولید

همانطور که گفتیم تولید ضایعات در صنایع تولیدی باعث کاهش کارایی و بهره‌وری صنایع می‌شود، لیکن تولیدکنندگان می‌توانند با مدیریت ضایعات تولیدی و استفاده مجدد از مواد بازیافتی راندمان خط تولید خود را افزایش دهند.

افزایش بهره‌وری با کاهش ضایعات

درک اهمیت حدف ضایعات تولیدی و تلاش در جهت کاهش آن تأثیر بسزایی در افزایش نرخ بهره‌وری دارد. بااین‌وجود بسیاری از تولیدکنندگان هنوز راهکاری برای اندازه‌گیری مؤثر میزان ضایعات خود ندارند و به‌ همین دلیل فرصت‌های بسیاری را از دست می‌دهند. این درحالی‌ است که با اندازه‌گیری درست میزان محصولات باکیفیت و شناسایی میزان ضایعات، می‌توان جهت کاهش آن‌ها برنامه ریزی نمود و بدین ترتیب با کاهش ضایعات و افزایش کیفیت، OEE نیز افزایش می‌یابد.

نظارت بصری بر کیفیت محصولات قبل، حین و پس از تولید نه‌تنها بینشی روشن از رویدادهای خط تولید را در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهد؛ بلکه با شناسایی مسائل پیش‌رو مانع از تبدیل آن‌ها به مشکلات می‌شود. در نتیجه امکان تصمیم‌گیری صحیح جهت کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری فراهم می‌گردد.

کاهش ضایعات تولیدی نه‌تنها موجب افزایش بهره‌وری می‌شود؛ بلکه کیفیت محصولات تولیدی و جلب رضایت مشتریان را نیز تضمین می‌کند.

 راهکارهای کاهش ضایعات تولید

کاهش حداقلی ضایعات به کمک هوش مصنوعی

ضایعات تولیدی، چالش همیشگی تمام کسب‌وکارها است که از کیفیت محصولات می‌کاهد و بر فرایند تولید تأثیر می‌گذارد. خوشبختانه با توسعه تکنولوژی هوش مصنوعی و ورود آن به صنعت اینک تولیدکنندگان می‌توانند به کمک هوش مصنوعی و نرم‌افزارهای مدیریت تولید ضایعات را شناسایی کنند و آن‌ها را کاهش دهند.

نرم‌افزار مدیریت تولید مانیتیت با ردیابی فرایندهای تولیدی و ساده‌سازی آن‌ها، مسیر تولیدکنندگان را در برنامه‌ریزی سازمانی و تولید یکپارچه هموار می‌کند؛ زیرا شناسایی و کاهش ضایعات مؤثرترین روش در افزایش سودآوری است.