بهره‌وری معیاری است که نشان می‌دهد یک سازمان تا چه اندازه می‌تواند به طور کارآمد از منابع خود به‌منظور تولید کالا یا خدمات استفاده کند؛ به‌عبارت‌دیگر بهره‌وری به معنای به‌دست‌آوردن حداکثر سود با استفاده بهینه از منابع موجود، نیروی انسانی و ماشین‌آلات است.

علل کاهش شاخص بهره‌وری در تولید

در ابتدا به چند دلیل رایج کاهش بهره‌وری در صنعت و نحوه رسیدگی مدیران به آنها اشاره می‌کنیم:

توقف تولید

فرایند تولید ممکن است به دلایل مختلفی از جمله خرابی تجهیزات، تعمیر و نگهداری برنامه‌ریزی نشده، کمبود مواد اولیه و عدم حضور اپراتور متوقف شود. از کار افتادن ماشین‌آلات خسارات و هزینه‌های بسیاری را به همراه دارد و در بعضی مواقع منجر به تولید محصولات نیمه‌ساخته و به دنبال آن افزایش تولید ضایعات می‌گردد؛ از این‌رو مدیران می‌توانند با طرح برنامه‌ای منظم به‌منظور تعمیر و نگهداری تجهیزات مانع از وقوع توقفات برنامه‌ریزی نشده شود.
گاهی اوقات نیز وقوع توقفات، با برنامه و از پیش تعیین شده است. برای مثال تغییر و تنظیم فرایندها، تمیز کردن ماشین‌آلات و همچنین فرایند بازرسی کیفیت از جمله مواردی است که سبب متوقف‌شدن خط تولید می‌شود. طرح برنامه‌ تعمیر و نگهداری به روش سنتی اغلب موجب وقوع توقفات غیرضروری می‌شود، این درحالی است که با وجود استفاده از نرم‌افزارهای تعمیر و نگهداری کارگران تنها در صورت نیاز تجهیزات را تعمیر می‌کنند.

عدم حضور نیروی انسانی

کنترل تمام فرایندها توسط نیروی انسانی به معنی وابستگی کارخانه به حضور افراد در خط تولید است. با این وجود بیماری کارکنان، مرخصی آن‌ها و هر عاملی که مانع از حضور کارکنان در خط تولید می‌شود، مشکلاتی را به همراه می‌آورد. از این‌رو مدیران می‌توانند با خودکارسازی فرایندهای تکراری و خسته کننده‌ای همچون فرایندهای کنترل کیفیت، شمارش و اندازه‌گیری محصولات و جمع‌آوری داده‌ها سبب سهولت در کار و افزایش دقت شوند.

کلیک کنید: ارزیابی عملکرد نیروی انسانی توسط نرم افزار مانیتیت

استفاده نادرست از مواد اولیه

استفاده نادرست از مواد اولیه و منابع نه تنها منجر به افزایش تولید ضایعات و هزینه‌‌های تولید می‌شود بلکه تاثیر به‌سزایی در کاهش نرخ بهره‌وری دارد. این در حالی است که مدیران می‌توانند با بهره‌گیری از سیستم تولید ناب مانع از هدر رفت مواد اولیه و به‌دنبال آن پرداخت خسارات سنگین شوند.

اختلال در زنجیره تامین

تأخیر در تحویل به‌موقع مواد اولیه و قطعات یکی دیگر از دلایل کاهش شاخص بهره‌وری است که فرایند تولید را از تعادل خارج می‌کند. تشخیص احتمال وقوع چنین مسائلی پیش از وقوع آن‌ها سبب برطرف‌شدن هرچه سریع‌تر مشکلات می‌شود؛ از این‌رو می‌توان گفت دسترسی آنی به داده‌های صنعتی یکی از مؤثرترین روش‌هایی است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با تجزیه‌وتحلیل بلادرنگ اطلاعات مانع از وقوع تأخیر در تحویل مواد اولیه و قطعات شوند.

اهمیت مدیریت بهره‌وری در شرکت تولیدی

بهره‌وری یک عنصر حیاتی برای موفقیت در کسب‌وکارهای بزرگ و کوچک است؛ بنابراین تولیدکنندگان می‌توانند با استفاده از روش‌های تولید ناب و بهینه‌سازی فرایندهای تولید سبب افزایش بهره‌وری و به دنبال آن کاهش هزینه‌ها شوند. این امر مدیران را در جهت بهبود فرایندها و حفظ استانداردهای کیفیت یاری می‌کند.

مزایای افزایش بهره‌وری در سازمان‌ها

به‌طورکلی بهره‌وری بالاتر به معنای تولید محصولات بیشتر و افزایش نرخ سودآوری است. در ادامه به جزئیات بیشتری می‌پردازیم:

افزایش نرخ ROI

هدف افزایش بهره‌وری کاهش هزینه‌های عملیاتی و افزایش نرخ تولید است، این امر منجر به افزایش نرخ بازگشت سرمایه (ROI) می‌شود. از سویی دیگر تولیدکنندگان می‌توانند از این سرمایه به‌منظور ساده‌سازی و استانداردسازی فرایندها و همچنین به‌کارگیری تجهیزات و ابزارهای سودمند استفاده کنند.

کاهش ریسک

افزایش بهره‌وری منجر به نظارت بیشتر بر فرایندها می‌شود که به دنبال آن کاهش خرابی‌ها و توقفات ناشی از نگهداری ضعیف ماشین‌آلات را به همراه خواهد داشت. خرابی‌های متعدد در تولید که حاصل از نگهداری ضعیف ماشین آلات باشد باعث کاهش تولید و افزایش نارضایتی مشتریان می‌شود. از سویی دیگر نظارت بر فرایندها و نحوه انجام‌ آن‌ها تأثیر قابل‌توجهی بر افزایش توان رقابتی نیز خواهد داشت.

پرورش نیروی انسانی ماهر و موفق

افزایش نرخ بهره‌وری در یک سازمان تولیدی نه‌تنها سبب افزایش تولید می‌شود؛ بلکه افراد ماهر و متعهدی را پرورش می‌دهد که می‌توانند مسئولیت‌های بیشتر و سخت‌تری را بر عهده بگیرند.

تولید محصولات مرغوب

بهره‌وری در سازمان معیاری است که با شناسایی و رفع گلوگاه‌ها منجر به کاهش تولید ضایعات و افزایش تولید محصولات مرغوب می‌شود؛ ازاین‌رو تولیدکنندگان می‌توانند با انجام اقداماتی نرخ بهره‌وری را افزایش دهند و همچنین سبب افزایش تولید کالاهای باکیفیت، کاهش زمان تولید و به‌حداقل‌رساندن ضایعات شوند.

هم‌اکنون بخوانید: روش‌های کنترل کیفیت هوشمند در صنعت

فرمول بهره‌وری تولید

بهره‌وری معیاری مهم است که تولیدکنندگان می‌توانند با محاسبه آن منجر به بهینه‌سازی فرایندها و بهره‌گیری از مزایای بیشتر شوند. برای محاسبه نرخ بهره‌وری از فرمول زیر استفاده می‌شود:

تفاوت بین بهره‌وری، کارایی و اثربخشی در تولید

به‌طورکلی، بهره‌وری (Productivity) معیاری برای سنجش میزان خروجی در مقابل ورودی است که همواره با کارایی و اثربخشی همسو است. درحالی که کارایی (Efficiency) به معنی انجام صحیح فرایندها و به‌حداقل‌رساندن اشتباهات و ضررها و درعین‌حال استفاده حداکثری از منابع است. به بیانی دیگر؛ کارایی توانایی تولید محصولات بدون اتلاف مواد اولیه، زمان یا انرژی است که اغلب به‌صورت درصد بیان می‌شود. این درحالی است که اثربخشی (Effectiveness) معیاری برای انجام فرایندهای صحیح است و سبب ارزیابی فرایندها می‌شود.

بهره‌وری، کارایی و اثربخشی مفاهیم ارزشمند و مؤثری هستند که ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و سبب بهبود عملکرد کسب‌وکارها می‌شوند؛ از این‌رو برقراری تعادل میان این سه مفهوم امری ضروری برای موفقیت در تمامی صنایع است که نرخ سوددهی را افزایش می‌دهند و ضایعات و خسارات به حداقل می‌رسانند. در نتیجه وقتی به دنبال افزایش بهره‌وری در تولید هستیم، لازم است کارایی و اثربخشی را بهبود دهیم.

۶ راهکار افزایش بهره‌وری تولید

بهترین راه برای بهبود بهره‌وری تولید، اتخاذ رویکردی جامع است که نه‌تنها خود فرایند تولید بلکه نیروی انسانی، تجهیزات، فناوری‌ها و همچنین هزینه‌های تولید را شامل می‌شود. در این بخش با چند رویکرد مؤثر برای بهبود بهره‌وری آشنا می‌شویم:

کاهش ضایعات صنعتی

ضایعات هرگونه هزینه یا تلاشی است که مواد خام را به طور مؤثر به محصول نهایی تبدیل نمی‌کند. انجام فرایندهای ناکارآمد یکی از عواملی است که منجر به اتلاف بخش انبوهی از مواد خام و در نتیجه کاهش سودآوری و تولید ضایعات بسیار می‌شود. با این وجود مدیران می‌توانند با ساده‌سازی فرایندها و طرح برنامه‌ای صحیح برای تولید، تولید را کارآمد ساخته و ضایعات را به حداقل برسانند.

پیشنهاد ویژه: روش‌های کاهش ضایعات تولید

بهبود بهره‌وری کارکنان

افزایش بهره‌وری به معنای افزایش ساعت کاری نیروی انسانی نیست؛ بلکه به معنای ایجاد راهکارهای مناسب برای بهبود عملکرد آن‌ها است. بهره‌وری پایین نیروی انسانی نشان‌دهنده عدم مشارکت افراد در انجام فرایندها، وقفه در جریان کار، ناکارآمدی فرایند یا بی‌تجربگی آن‌ها است؛ بنابراین کسب‌وکارها می‌توانند با بهره‌گیری از روش‌های نوین و متکی بر هوش مصنوعی سبب سهولت در آموزش به کارکنان، افزایش عملکرد و بهره‌وری نیروی انسانی شوند.

کاهش هزینه‌های تولید

یکی دیگر از راه‌های بهبود بهره‌وری در شرکت‌های تولیدی، کاهش هزینه‌ها است. هزینه‌های تولید، هزینه‌هایی است که برای تولید یک محصول یا ارائه خدمات انجام می‌شود. برای مثال می‌توان به هزینهٔ مواد خام، نیروی کار، تأمین‌کنندگان و سایر هزینه‌های سربار عمومی اشاره کرد. کاهش این هزینه‌ها به معنای آزادشدن بخشی از سرمایه و صرف آن برای استفاده از ابزارهای مؤثر و نرم‌افزارهای تولیدی است.

تکنیک تولید ناب

تولید ناب، رویکردی است که باهدف حذف فرایندهای ناکارآمد که منجر به افزایش روزافزون بهره‌وری می‌شود. این سیستم با بهره‌گیری از ابزارهایی فرایندهای تولید را در جهت استانداردسازی و ساخت محصولات مرغوب هدایت می‌کند و از سویی دیگر مانع از تولید ضایعات می‌شود.

نظارت بر نحوه انجام فرایندها

یکی از روش‌هایی که به‌طور چشمگیری منجر به بهبود بهره‌وری می‌شود، نظارت و آگاهی مدیران از رویدادهای کارخانه است. نرم‌افزار مانیتورینگ باتکیه‌بر جمع‌آوری داده‌های صحیح مدیران و اپراتورها را در شناسایی گلوگاه‌ها و سایر مناطقی که موجب کاهش بهره‌وری می‌شوند، یاری می‌کند. برای مثال با تحلیل داده‌ها و تاریخچه تولید سبب کشف و اطلاع‌رسانی خرابی‌ها و سایر مسائل به مدیران می‌شود تا راهکارهای مؤثر برای حل آن‌ها را به کار بگیرند.

استفاده از صنعت ۰.۴

نرم‌افزار هوشمند مدیریت تولید مانیتیت باتکیه‌بر صنعت ۰.۴ امکانات بسیاری را برای تولید به‌صرفه‌تر و افزایش بهره‌وری فراهم کرده است. این نرم‌افزار در کنار پیاده‌سازی ابزارها و ماشین‌آلات پیشرفته از جمله WatcherJet, FabriQC جهت پایش لحظه‌ای وضعیت تولید و محصولات سبب ساده‌سازی فرایندها و انجام فرایندهای کارآمد می‌شود، از سویی دیگر به‌کارگیری ابزارهای مناسب توسط نیروی انسانی نه‌تنها بر میزان نرخ بهره‌وری می‌افزاید؛ بلکه مانع از ایجاد خطاها توسط نیروی انسانی نیز می‌شود.